‘Startpakket Nederland van het slot’ ademt nog teveel stikstof!

In het algemeen reageerden landbouworganisaties, positief-kritisch en kritisch-positief

op de brief ‘Startpakket Nederland van het slot’, d.d. 25 april 2025 van de Minister van LVVN. FDF-voorzitter Mark van den Oever kondigde vrijdag 25 april al aan dat FDF pas reageert nadat we een zorgvuldige analyse hebben gemaakt van de brief.

FDF heeft intussen kennisgenomen van de brief en van de reacties van landbouwwoordvoerders zoals SSC. FDF onderkent hun denkrichting zowel in de positieve als kritische zijn. En vervalt niet in herhalingen daaromtrent.

Echter, wij lezen ook zoveel inconsequenties, cirkelredeneringen, bedreigingen, incompetenties, rechtsonzekerheid, beleidsverzwaringen voor boeren en gebroken verkiezingsbeloftes aan boeren in dit Startpakket, dat we die onmogelijk onbenoemd kunnen laten.  

ANALYSE in het kort

“Ondernemers moeten weten waar ze aan toe zijn”, stelt de brief op pagina 2.

Eens. Zekerheid krijg je als ondernemer wanneer jouw (onherroepelijke) vergunning – met het ongestoord gebruik en genot als mensenrecht daarin opgenomen – wordt gerespecteerd door de overheid. Ook nieuwe maatregelen mogen jouw onherroepelijke rechten niet schenden. Echter, al op pagina 2 maar ook op pagina 9 én in het advies van de landsadvocaat – wordt de huidige rechtspositie van boeren ondanks zijn/haar rechten, al overboord gegooid én wordt voorgesorteerd op vervolgstappen: “als de opbrengst (van maatregelen) tegenvalt”. En aangezien de maatregelen voor boeren al vanaf het tweede en derde kwartaal 2025 worden ingevoerd, het gemankeerde model Aerius en de KDW’s vooraleerst worden gehandhaafd in de wet, en het advies van de landsadvocaat zich op die bestaande ongeschikte instrumenten heeft baseert, betekent dat in ieder geval meer rechtsonzekerheid voor boeren.

Ten eerste omdat extra opgaves kennelijk op elk moment kunnen worden opgelegd aan veehouders. En ten tweede omdat rechters nog steeds uit zullen gaan van wetgeving en uitkomsten die verkregen worden met die ongeschikte instrumenten (Aerius, KDW, natuurbeheerplannen).  Brengt ons op de vraag hoe men de vergunningverlening vlot wil trekken als Aerius (de eerste jaren) nog behouden blijft en KDW’s uit de wet gaan? Aerius heeft een connectie nodig met de KDW’s om een vergunning af te geven. Bedrijfsspecifieke doelsturingen bleken al bewezen niet te meten, haalbaar te zijn of handhaafbaar, bij veel bedrijfstypes. Dus: hoe dan?

Daarnaast stelt de landsadvocaat dat er ernstig rekening mee gehouden moet worden dat emissiereductie op kortere termijn dan 2035 noodzakelijk is. Dat zou kunnen voortvloeien uit de gebiedsgerichte doorrekening. Ook stelt de landsadvocaat vast dat er nog geen afdoende financiële dekking is voor het maatregelenpakket, terwijl dit bij de onderbouwing van het totale maatregelenpakket wel noodzakelijk is. Meer rechtsonzekerheid dus.   

Drukfactoren in beeld      

Positief ontvangen wordt in reacties de toezegging “dat nu alle drukfactoren in beeld zullen worden gebracht”. Waarmee de indruk wordt gewekt dat dit nog niet het geval is. Maar dat klopt niet. De Nederlandse overheid moet namelijk al jarenlang data van drukfactoren aanleveren aan de Europese Commissie via de Standard Data Forms. Meer dan 60 drukfactoren zijn daarin opgenomen. Onze overheid heeft al een heel goed beeld van alle drukfactoren. En kan de focus op stikstof dus ook per direct laten varen.

Intrekken vergunning en dwang

Ronduit negatief vinden we de extra doelen en opgaves voor elk individueel bedrijf, die – zo stelt de premier bij het vragenuurtje van de NOS – allesbehalve vrijwillig worden. Wie het opgelegde doel niet haalt, aldus Schoof, krijgt te maken met sancties zoals boetes, maar ook het intrekken van vergunningen is een optie.

Op pagina 9 wordt voor juridische borging via de Omgevingswet, uitdrukkelijk verwezen “naar analogie van het instrumentarium uit de WILG”.  Onteigening was onderdeel van de WILG en nu ook van de Omgevingswet.

“Geen gedwongen uitkoop of onteigening”

zou uitgangspunt zijn van dit Startpakket. Maar valt het intrekken van een vergunning na het opleggen van extra onhaalbare/onmeetbare doelen hier niet onder? Vinden de betreffende politici dat -omdat er geen sprake is van financiële compensatie zoals bij onteigening (130%) of uitkoop- maar een boer koudweg weggesaneerd wordt door zijn/haar vergunning in te nemen, geoorloofd? Valt dit daarom niet onder die noemer ‘gedwongen’?

Op pagina 6 onder “Natuurmaatregelen als essentieel onderdeel van het pakket (spoor 2)” staat: “De verbrede natuurdoelanalyses aan de hand van de nieuwe handreiking brengen per Natura 2000-gebied in beeld hoe aanvullende maatregelen de natuur effectief verbeteren en kunnen bijgedragen aan het additionaliteitsvereiste”.

Het grootste manco van dit Startpakket is het feit dat ook de commissie Schoof blijft vasthouden aan de vooringenomenheid dat het reduceren van stikstof afkomstig van veehouderijen, de natuur effectief zal verbeteren.  

Sinds 1990 heeft de veehouderij al meer dan 80% ammoniakemissie gereduceerd. De stikstofconcentratie in de lucht bleef echter hetzelfde!

Ook op Schiermonnikoog (project Erisman), ook na de MKZ (ruiming 300.000 koeien), ook na de varkenspest (ruiming 12 miljoen varkens in 1997-1998): er werd geen reductie geconstateerd in de luchtmetingen. Waarom zou het dan nu wel gaan helpen om veehouderijen wéér en wel per direct, als enige reductiemaatregelen op te leggen?

Terwijl onze overheid de situatie handhaaft waarbij de grootste uitstoters van giftige stoffen (in lucht, water en bodem) in Nederland volledig buiten beeld blijven. Uitstoters die vrijstellingen krijgen van dezelfde overheid die de veehouderij laat krimpen voor stikstofreductie. Uitstoters die nog steeds zelf hun uitstoot mogen inschatten en rapporteren.  

Zolang deze giftige bronnen door het Kabinet ten onrechte buiten beeld worden gehouden en er alleen maar focus is op stikstofreductie vanuit de veehouderij, zal er van natuurherstel geen sprake zijn. Nog niet als de laatste boer het licht uit heeft gedaan! Omdat de uitstoot van de veehouderij niet bepalend is – dat bewijzen de voorbeelden hierboven.

Maar door de gemankeerde wetgeving, komt de juridische afrekening wél bij de veehouderij terecht. Worden veehouders door rechters wél schuldig verklaard. Worden vergunningen straks ingetrokken op een emissiebeeld dat grote uitstoters buiten beeld laat. Dit nieuwe Kabinet met partijen die oplossingen en rechtszekerheid beloofden voor boeren, volgt gedwee de weg van hun voorgangers en levert niets.

Wat is de motivatie voor de Commissie Schoof om nieuwe wetgeving in te voeren met eenzijdig veel beperkingen voor de veehouderij maar wil men bestaande, ondeugdelijke wetgeving niet aanpassen?

Het is onmogelijk om Nederland van het stikstofslot te halen zonder de focus op stikstof uit de wet te verwijderen. We kunnen, net als onze Europese collega’s de Vogel- en Habitatrichtlijn volgen.

Met dit startpakket zullen de Nederlandse bestuurders het door de vorige Kabinetten zelf gecreëerde juridische stikstofprobleem niet oplossen. Daarvoor moeten een aantal zaken echt anders.